Manuscripta juridica

[Principal Investigator: G. R. Dolezalek]







Glossae ad Codicem Justinianum


Author(s):

  • Multiplex
  • Irnerius
  • Martinus Gosia
  • Bulgarus de Bulgarinis
  • Albericus de Porta Ravennata

Incipit:

  • Principium materia est, partim [and then:] equitas siue rudis adhuc siue in contractum
  • Sicut iste liber nomen alias [and then:] commune per excellentiam sibi uendicat proprium, ita et constitutio
  • Ex constitutionibus id quod [and then:] optimum est Iustinianus opere sue diligentia decerpit

Explicit:

  • restituitur\ non\ rerum\

Glossae ad Codicem Justinianum . Erste Glossenschicht, saubere Buchschrift, Hauptmasse der alten Glossen. Zu dieser Schicht gehören ein Teil der Notabilien sowie der Großteil der Authentiken. Tintenfarbe rotbraun bis dunkelbraun, im letzten Teil der Handschrift schwarz, senkrechte Buchstaben. Diese Hand hat auch Interlinearglossen zu Authentiken geschrieben (z. B. fol. 110va).

Da die große Masse marginaler Glossen wegradiert wurde, um Platz für Accursius zu schaffen, ist nicht zu sagen, wie vollständig oder wie lückenhaft die alte Glossierung ursprünglich war. Wo Accursius Lücken lässt, ist eine Allegationenkette zu sehen, eingerückt im üblichen Bologneser Linienschema geschrieben. Es wird bereits das Decretum Gratiani zitiert (z. B. fol. 99vb). Der Kürzel ff. hat eine Form wie skizziert in Dolezalek, 'Repertorium ... Codicis Justiniani']. Der Kürzel für 'infra' steht senkrecht.

Außerdem finden sich Notabilien, weiterhin auch texterklärende Glossen. Sie haben gelegentlich Tinteninitialen, meist aber ein Paragraphenzeichen [wie abgebildet in meinem 'Repertorium ... Codicis Justiniani'], mit kurzer Unterlänge und langer, meist waagrechter Oberlänge. Vor interlinearen Glossen fehlt es meist. Siglen: {i}y{/i}, vorangestellt, vor dem Paragraphenzeichen der Glosse (fol. 1r); {i}a{/i} (fol. 25va, 13v-14r); {i}m{/i}. (fol. 42va, 103rb); {i}b{/i} (fol. 134vb, 140rb).


Author(s): Irnerius; Martinus Gosia; Bulgarus de Bulgarinis; Albericus de Porta Ravennata, et alii

No. of pages: (item 2)

Incipit:

  • (Erste Glossen, Const. 'Haec quae necessario' , ad principium:) Y § Principium materia est, partim equitas siue rudis adhuc siue in contractum(?) constituta siue id quo pro lege et iure habetur, partim ius approbatum. Intendunt au(tem) super equitate constituere circa uiam, uel rescribere de iure, siue al. proponere, uel interpretari iura. Item id quod pro iure habetur. Finis autem, quis sit, aperietur, si prius occasionem spectemus. In bono igitur et equo quidam ignari uel querant, quidam contumaces reperiuntur, ut contempnant. In iure quoque similis laborat ignorantia, set et contemptio, licet hec magis iuditiali cohercenda sit uigore. In aliquibus tamen etiam ius ita constitutionis interminatione frenetur. Hunc igitur ad finem celerruntur (?) ut ignaros instruant, rebelles cohibeant et sic utilitati societatique consulant.
  • § Sicut iste liber nomen alias commune per excellentiam sibi uendicat proprium, ita et constitutio. Cum enim omne ius uocetur 'constitutio' , sola imperialis constitutio hoc sibi proprium nomen uendicat. Set in hac prima loquitur Iustinianus de Codice nouo componendo, imperando scilicet suis satellitibus ut ex tribus illis Codicibus: Ermogeniano scilicet, Teodosiano, Gregoriano, ad quorum differentiam iste uocatur nouus, ut quod melius in eis uideretur, acciperent. Set et si quid ibi minus adesse supplerent. Et si quid superfluum deprehenderetur, hoc detrahere conarentur. Et si quid male fuerit dictum, hoc emendare festinarent. Et ita nouum imitando, addendo, detrahendo, componerent Codicem.
  • § Ex constitutionibus id quod optimum est Iustinianus opere sue diligentia decerpit, hocque emendatum et ex suo prorio suppletum in unum redegit, sub ordine congruo, uolumen. Harum omnium constitutionum tenor et principalis censura quantum ad auctoritatem potest pars iuris dici, quod autem ad materiam, cum de omni pene iuris articulo disserat, tocius iuris meretur uel nomen uel inspectionem

Explicit:

  • (Letzte Glosse, C.9.51.13.3 'ad correctionem':) Si ergo propter sententiam mores non correxit, ei gubernatio rerum non restituitur.